Ne kadar denersek deneyelim, Einstein ’ın haksız olduğunu ispatlayamayız. Genel görelilik teorisinin bir öngörüsü olan kara deliklerin basit nesneler olduğunun ve onların “çınladığının” keşfedilmesi bunun doğru olduğunu gösteriyor.
Genel göreliliğe göre, herhangi bir kara delik üç özellik ile tam olarak tanımlanabilir; kütlesi, dönüşü ve elektrik yükü. Uygulamada bu sadece ilk iki etmene indirgeniyor, çünkü kara delikler yük biriktirmezler.
Bir kara delik hakkındaki diğer tüm bilgiler içine düşen nesnelerin varlıkları gibi, ufkunun ötesinde gözlenemezler. Bu ek bilgi “tüy” olarak adlandırılır ve bu nedenle teorem, tüysüz teoremi (no-hair theorem) olarak bilinir.
Kara delik gözlemlerinin hepsi bu fikre göre tutarlıydı. Ancak, Massachusetts Teknoloji Enstitüsün’nden Maximiliano Isi ve meslektaşları bunu farklı bir şekilde test etmek istedi; yer çekimi dalgalarını kullanarak, büyük hareketli cisimlerin neden olduğu uzay-zaman dalgalanmaları yaratmak.
Çan Gibi Çınlaması…
İki kara delik birleştiğinde, oluşan kara deliğin bir zil gibi “çalması” gerekir ve birkaç frekansta yerçekimi dalgaları yayar. Tıpkı çalan bir çanın notasının belirlendiği gibi, kara delik tarafından üretilen dalgaların frekansı da kütle ve rotasyon tarafından belirlenir. Maximiliano Isi, “Bu frekanslar ve onların ömürleri çan biçimine ayrılmaz bir şekilde bağlıdır, bu yüzden çanın sesini dinleyebilir ve yapısını öğrenebilirsiniz.” diyor.
En uzun süren frekansa temel frekans denir ancak aynı zamanda armonik ses denilen daha kısa ömürlü notalar da vardır. Mississippi Üniversitesi’nden Leo Stein, “Temel frekans, kaliteli bir şarap kadehi gibi çınlar ve armonik ses ise daha çok bir patlama sesine benzer.” diyor.
Maximiliano Isi ve ekibi, 2015’te LIGO tarafından tespit edilen bir yer çekimi dalgası sinyalinde bu armonik seslerden birini bulmayı başardı. Bu, insanlığın bir yer çekimi dalgasında birden fazla farklı ses bulunan ilk örneğidir. Kara deliğin kütlesi ve dönüşü, sinyaldeki tüm bilgilere dayanarak LIGO ekibi tarafından zaten hesaplanmıştı. Isi ve ekibi, artık kütlesi ve dönüşünü tahmin etmek için buldukları armonik frekansları kullanmaktalar.
Karadeliğin güneş kütlesinin yaklaşık 68 katı olduğunu ve saniyede 100 kez döndüğünü düşünüyorlar. Bu, önceden hesaplanan değer ile hemen hemen aynıdır. Isi’nin tahmini tüysüz teoremine dayandığından, doğru olduğu düşünülmektedir. Başka bir deyişle Einstein hala haklıdır.
Sonuç tam olarak kesin değil. Kara delik hala görelilikten yüzde 20’ye kadar sapabilir. Ancak tekrarlanabilmesi için iyi bir şans var. New York Flatiron Enstitüsü‘ndeki Katerina Chatziioannou, “Sonuç, şu ana kadar keşfettiğimiz en yüksek ikili kara delik sinyalinden kaynaklandı ancak tabii ki henüz analiz edilmemiş çok fazla sinyal var.” diyor. Bu ölçümlerin, kara deliklerin “tüyü” olup olmadığını tespit etmelerini sağlaması için fizikçilere yardımcı olması beklenmektedir.
Kaynak: newscientist.com
