Depremler genellikle yer altındaki fay hattının kırılması sonucunda meydana gelir. Bu ani enerji salınımı sismik dalgaların oluşmasına neden olur. İki kaya bloğu veya iki levha sürtüldüğünde, birbirlerine tutunurlar ve rahat bir şekilde kayamazlar. Kayalar birbirlerini itmeye devam ederler ama hareket edemezler. Bir süre sonra, oluşan basınç nedeniyle kayalar kırılır. Bu kayalar kırıldığında deprem meydana gelir. Deprem sırasında ve sonrasında kaya levhaları hareket etmeye başlar ve tekrar sıkışıp kalıncaya dek bu harekete devam ederler. Kayanın kırıldığı yerin altındaki noktaya deprem odağı denir. Odağın tam üstündeki yer ise (yeryüzündeki nokta) depremin merkez üssü olarak adlandırılır.
Deprem deneyi yapalım
-
- Bir tane kauçuk köpüğü ikiye bölün.
- Parçaları düz bir masaya koyun.
- Kauçuk köpüklerin pürüzlü kenarlarını bir araya getirin.
- İki parçayı birbirlerine doğru hafifçe iterken, aynı anda bir parçayı kendinize doğru çekin diğer parçayı da ileri doğru itin. Nasıl birbirlerine tutunduklarını gördünüz mü?
- Aynı şekilde hareketleri yapmaya devam edin.
Kısa bir süre içinde az miktardaki kauçuk köpük (yani fay) kırılacak ve iki parça aniden kayacak. Kauçuk köpüğün ansızın bu şekilde kırılması depremdir. Düşey atımlı fay boyunca olan şey sadece budur.
Ayrıca deprem benzeri sismik dalgalar, yer altındaki patlamalardan da kaynaklanabilir. Bu patlamalar; kara yolları, demir yolları, metrolar veya madenler için kurulmuş olan düzenekler olabilir. Ancak bu patlamalar çok güçlü sismik dalgalara neden olmazlar. Onları hissetmeyebilirsiniz bile. Sismik dalgalar bir madenin çatısı veya duvarları yıkıldığında da oluşabilir. Nükleer savaş başlığı testlerinden kaynaklanan büyük yeraltı patlamaları deprem gibi sismik dalgalar yaratabilir.
Kaynak: geo.mtu.edu
